PULP, dat zijn Laura en Roos. Maar sinds kort verwelkomen we ook een gastbijdrager. Fien kreeg onlangs een hele stapel boeken en een resem aan boekentips cadeau. Die tips zijn een wederkerige vriendendienst, want als er één iets is dat Fien graag doet, dan is het boekentips geven. En waar kunnen boekentips beter terechtkomen dan op PULP? Fien neemt je de komende nieuwsbrieven mee in haar politieke boekenkast (en ook een beetje daarbuiten).
Het eerste boek dat ik van de stapel las was Who really feeds the world? van Vandana Shiva. Het essay is een uiteenzetting van hoe we als mensheid vandaag omgaan met voedsel en met een duizelingwekkend aantal VN-rapporten, onderbouwde cijfers en aangespannen rechtszaken de noodzaak aantonen om naar een ander, meer circulair systeem van voedselproductie over te schakelen, genaamd agro-ecologie. Zo kunnen we als mens duurzamer leven, in balans met de natuur en met meer respect voor de planetaire grenzen en haar ecologische grondstoffen.
Volgens de mechanische, industriële landbouwmethode die we vandaag hanteren is voedsel slechts een product waarvan de grondstoffen lineair gebruikt worden en draagt ze zo bij aan klimaatverandering. Dit wil zeggen dat de grondstoffen, gewassen en zaden zoals we ze vandaag gebruiken eindig, chemisch verzwakt en genetisch gemanipuleerd zijn. Natuurlijk weten we dit, alleen zijn we geëvolueerd naar een landbouwproductie op zo’n grote schaal dat we de schadelijke langetermijneffecten van pesticides als RoundUp amper kunnen volgen als mens. Zo gebrand op winstmaximalisatie met voedsel als product worden de sociale gevolgen van de bijhorende kosten en milieuvervuiling al te vaak uitbesteed aan landen in het Globale Zuiden.
Dat klinkt behoorlijk deprimerend en beschrijft een realiteit die verder ook behoorlijk alarmerend blijft. In minder dan 150 pagina’s legt ze helder en eenvoudig uit wat biopiraterij inhoudt, wat de impact is van genetisch gemanipuleerd voedsel en hoe het zover is kunnen komen dat alle zaden in de wereld in handen zijn van amper vier megabedrijven, vaak al van bij het prille begin behandeld met overbodige pesticides.
Vandana Shiva schuift als Indische kwantumfysicus en revolutionaire grondlegger van het eco-feminisme wel steeds gelijktijdig een tweede, natuurlijker, meer herstellend perspectief naar voor: dat van de agro-ecologie. Dit is het idee dat we als mens gelijkwaardig met de natuur samenwerken en dat, als we erin slagen om terug op kleinschalige, cyclische manier aan landbouw te doen vanuit de noden en vaardigheden van lokale gemeenschapen, voedsel terug kan verbinden en het haar natuurlijke biodiversiteit als beste weerstand zelfvoorzienend kan herstellen. Het essay is in wezen hoopvol, maar doet technisch aan. Het boekje is een goed begin om je verder te verdiepen in de wondere wereld van landbouw, voedsel, agro-ecologie en eco-feminisme.
Vanuit die laatste –isme, raad ik vooral aan om eens een lezing van Shiva te bekijken of bij te wonen waar je kan. De magie en de kern van haar boodschappen worden sterker als je haar zelf hoort vertellen. In de winter van vorig jaar leefden ik en mijn vrienden eveneens onze immer drukke, verwarrende wonderlijke levens door elkaar, maar toen we amper twee dagen op voorhand hoorden dat Vandana Shiva de Brusselse Flagey zou aandoen, lieten we stante pede alles vallen en kochten een ticket. In de sociale bubbels waarin wij ons bewegen, geniet ze immers dezelfde, zo niet nog een grotere heldenstatus dan Sara Ahmed. De vrouw heeft een leven en werkethos om u tegen te zeggen en blijft te allen tijde bescheiden, kritisch en verbindend. Zo hield ze steeds al het publiek in de iconische muziekzaal stil maar betrokken doorheen dezelfde heldere en eenvoudige taal die je in haar boeken terugvindt. Te midden van die majestueuze zaal straalde ze voor mij een ongeëvenaarde rustige wijsheid uit die desalniettemin aanzet tot revolutionaire actie. Zo hield ze in Flagey halt om er een lezing over een ander soort landbouw en dus een ander soort voedsel en dus de klimaatverandering te geven, zo zou ze de volgende dag de Europese Commissie aandoen. Vandana Shiva haalde een doctoraat in kwantumfysica, bouwde in India lokale gemeenschappen terug op, startte met vrouwen overal ter wereld lokale zadenbanken om biodiversiteit, dier- en plantensoorten opnieuw te kunnen bewaren, maar haalde internationaal vooral media- en politieke aandacht door het aantal rechtszaken die ze op Europees niveau aanspant en feilloos onderbouwt tegenover chemiereuzen en bedrijven richting een meer rechtvaardiger landbouwsysteem. Ze schreef meerdere boeken, gaf talloze Ted Talks en bracht onlangs nog een documentaire uit over haar levenswerk die je hier gratis kan bekijken.
De argumenten uit Who really feeds the world? zijn makkelijker verteerbaar in combinatie met de boeken van Carolyn Steel over goed eten in de stad. Ik las Who really feeds the world? dan weer als een meer praktische vertaling van het grotere academische verhaal dat de Amerikaans-Chinese antropologe Anna L. Tsing uiteenzette. In ‘De paddenstoelen aan het einde van de wereld’ – een boek dat ik onlangs uitleende aan Roos – volgt ze een groep paddenstoelenplukkers als migranten over de hele wereld in hun oogsten en verkopen van zeldzame eetbare paddenstoelen en legt ze aan de hand van hun tocht de mechanismes van voedselproductie- en consumptie onder kapitalisme bloot, waarna ze, net als haar andere twee feministische collega’s de noodzaak van menselijke verbondenheid en interdependentie met de natuur als gelijkwaardig bepleit als oplossing. Het leven en werk van de drie vrouwen is verbonden door de alom bekende slogan: think global, act local. Toch alvast één waarheid die blijft staan.
Ik onthoud vooral dat de herstellende ecologische revolutie alvast begint met een bloembak op je vensterbank.
